Sinema ve Psikanaliz

1895 yılı insanlık tarihinde bilimin ve sanatın gelişimi açısından bir dönüm noktasıdır. Freud’un Breuer’le birlikte Histeri Üzerine Çalışmalar’ı yayımladığı bu yıl, yeni bir disiplin olan psikanalizin doğuşunu müjdeler. Bu çalışmayla Freud psikanalizin klinik ve kuramsal temellerini ortaya koyar. Aynı yıl Paris’te Lumière kardeşler ilk filmi bir duvara yansıtırlar. Yeni bir sanat dalının, sinemanın doğumuna tanık olur dünya. Bir süre sessizlik ve temassızlık döneminin ardından, bu iki disiplinin birbirleriyle etkileşime girmeleri kaçınılmaz olacaktır.

Bu kitap, bu iki disiplinin ülkemizdeki etkileşimi üzerine odaklanan bir ilk kitap olma özelliğini taşıyor. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları ve İstanbul Psikanaliz, Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Derneği (Psike İstanbul) işbirliğiyle yayımlanan bu derleme, Psike İstanbul bünyesindeki psikanalistler ve psikanalist adaylarıyla ve izleyenlerin etkin katılımlarıyla birlikte oldukça verimli bir atmosferde geçen “Sinema Akşamları” (2010-2011 dönemi) toplantılarını okuyucuyla buluşturmayı hedefliyor.

Bu derlemenin giriş bölümünde sinema dilinin özellikleri irdeleniyor, filmlerin ve rüyaların oluşum süreçlerindeki benzerlikler üzerinde duruluyor ve psikanalitik eleştiri alanındaki temel yaklaşımlar vurgulanıyor. Ardından Avrupa, Kuzey Amerika, Kuzey Afrika, Uzak Doğu ve Türkiye sinemasından iz bırakmış örnekler – Michael Haneke’nin Piyano Öğretmeni, Christophe Barratier’in Koro, Lars von Trier’in Deccal, Stephen Daldry’nin Okuyucu, Wim Wenders’in Paris-Texas, Lee Daniels’in Değerli, Giorgos Lanthimos’un Köpekdişi, Ferid Boughedir’in Terasların Çocuğu, Oliver Parker’ın Dorian Grey’in Portresi, Claude Sautet’nin Ayazda Bir Yürek, Reha Erdem’in Hayat Var ve Hayao Miyazaki’nin Gökteki Kale filmleri – psikanalitik olarak yorumlanıyor ve tartışılıyor.

Sinemaya ve uygulamalı psikanalizin sinema alanındaki çalışmalarına ilgi duyan herkesin ilgisini çekeceğini düşündüğümüz bu derlemede öne çıkan belli başlı temalar; değişik karakter örgütlenmeleri, müzik ve yaratıcılık, travmanın kuşaklar boyu iletimi, ensest olgusu, ilk sahne ve iğdiş edilme, ruhsal-cinsel gelişim, Oidipus karmaşası, ruhsal inziva ve yas olgusu.