İthafat

Avrupa’daki Türklerin bir kısmı bugün Romanya’nın çeşitli köy, kasaba ve şehirlerinde sessiz ve sakin yaşamaktadır. Türklerin bu ülkedeki varlığı XIII. yüzyıldan beri bilinmektedir. Ancak buradaki Türkler, önce 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, sonra Balkan ve I. Dünya Savaşı, daha sonra da bölgede acılar yaratan II. Dünya Savaşı sebebiyle büyük sıkıntılar çekmiş, yerlerinden, yurtlarından olmuştur. Dolayısıyla Osmanlı-Rus Savaşı sonrası kaybettiğimiz topraklarda Romenlerin hâkimiyeti altında yaşamaya başlayan Türklerin edebiyat, sanat ve kültür faaliyetleri de sekteye uğramış, bilgilenme ve bilgilendirme akışı çok yavaşlamıştır. Bunun üzerine XIX. yüzyıl sonu ve XX. yüzyılın ilk çeyreği içinde Türk kültürünü canlı tutma gayretinde olan bazı vatanperver aydınlar harekete geçerek kısıtlı imkânlarla yayımladıkları gazete, dergi ve kitaplarla halkı bilgilendirmeye çalışmışlardır. Bu öncü aydınlardan birisi de yirminci yüzyılın başında yüksek öğrenimini İstanbul’da tamamlayan Dobrucalı şair Mehmet Niyazi’dir. O, idealist öğretmen kimliğinin yanı sıra şair ve yazar olarak hayatı boyunca Romanya Dobrucasındaki Türkleri aydınlatmak, ata yurdu Kırım’ı bağımsızlığa kavuşturmak için yoğun bir çaba harcamıştır. Mehmet Niyazi’nin hayatı ve eserleriyle ilgili araştırma ve çalışmaya 2001-2002 eğitim-öğretim yılında Romanya’nın Köstence şehrindeki Ovidus Üniversitesi’nde ders vermek üzere görevlendirilmiş olduğum sırada başladım. Önce onun Mektep ve Aile mecmuasını öğretim üyesi Ali Aksu ile birlikte lâtin harflerine aktararak Köstence’de yayımladık. Romanya’da görev yaparken Mehmet Niyazi’nin çeşitli zamanlarda yayımladığı ve başyazarlığını yaptığı kısa ömürlü gazeteleri de Bükreş’teki Millî Kütüphanede inceleme fırsatım oldu. Onun bilinen, ancak aradan bir asırlık bir zaman geçmesine rağmen bugüne kadar Latin alfabesine aktarılmayan “İthâfât“ adlı eserinin baştan ve sondan sayfaları eksik bir nüshasını Mecidiye’de görme fırsatım oldu. Bükreş ve Köstence’deki kütüphanelerde de “İthâfât“ adlı eseri bulamadım. Türkiye’ye döndükten sonra yaptığım uzun araştırmalardan sonra elde ettiğim tam metin üzerinde çalışmaya başladım. Bu eseri neşre hazırlamamızın asıl amaçlarından birisi yakın dönem edebiyat tarihimizin -görselleriyle birlikte- önemli bir vesikası olması, bir diğeri ise Mehmet Niyazi’nin hem manzum hem de mensur eserleri hakkında detaylı bilgiye sahip olmak, onun hayat ve edebiyat macerasını daha iyi takip edebilmekti. Bir de az da olsa birkaç yayımlanmış yazıda “İthâfât“ın orijinal metinlerinden alıntı yapılırken yapılan okuma hatalarına da engel olmaktı. Bu öncelikli düşüncelerden hareketle “İthâfât“ı, araştırma yapacakları da gözönünde bulundurarak metnin aslına sadık kalarak ve kitaptaki orijinal fotoğrafları da ekleyerek yayıma hazırladım. Metne, Dobrucalı öğretmen, şair ve yazar Mehmet Niyazi’nin kısa bir hayat hikâyesini ve ilk şiir kitabı olan “İthâfât“ adlı eserinin içeriği hakkında bilgi, ayrıca okuyucuya kolaylık sağlamak amacıyla günümüzde kullanımdan düşmüş kelimeler ve tamlamalardan oluşan bir de lügatçe ekledim.