Onu çeken, insanlarin mutsuzluklari içindeki halleriydi, insanlarin kendileri degildi, mutsuzluklariydi ve insanin oldugu her yerde buna rastliyordu, diye düsündüm, insankolikti o, çünkü mutsuzluk özlemi çekiyordu. Insan mutsuzluktur, dedi hep, diye düsündüm, yalnizca budala olan bunu aksini savunur. Dogmak mutsuzluktur, dedi, yasadigimiz sürece de bu mutsuzlugu sürdürürüz, bir tek ölüm kesip atar bunu. Bu, hep mutsusuz demek degildir, mutsuzluk yoluyla mutlu olabiliriz, dedi, diye düsündüm. Thomas Bernhard’in son dönem romanlarindan Bitik Adam, dahi Glenn Gould, Goldberg Varyasyonlari, piyano basinda gelen ölüm ve intihar ekseninde sürülen bir iz: Bitik adam Wertheimerin mutsuzluk cografyasinda, Bernhard anlatimi esliginde insanin koyu karanliklariyla yüzlesme çagrisi.
Thomas Bernhard, zaman iliskin gerçekliklerin ötesinde bir saydamlik.