Neoliberalizmin Garip Ölümsüzlüğü

2008-2009 mali krizi, son yıllarda ileri ekonomilerin siyasi ortodoksisini oluşturan fikirler bütünü olan neoliberalizme temelden bir meydan okuyuş sergiliyor gibi gözüktü. Bu önemli yeni kitapta Colin Crouch, neoliberalizmin bu meydan okumayı umursamayacağını öne sürüyor. Sebebi, her ne kadar serbest piyasalarla ilgili gözükse de, neoliberalizmin icraatta dev şirketlerin kamusal yaşamı tahakküm altına almasıyla ilgileniyor olması. Mali kriz ve bazı finans kuruluşlarının ‘batmayacak kadar büyük’ olduğunun kabul edilmesi bu duruma ket vurmaktansa iyice pekiştirdi. Siyasi tartışmaların büyük bir kısmı hâlâ piyasayla devlet arasındaki çekişmelerle meşgul olsa da, şirketin her ikisine yaptığı etki bugün çok daha önemlidir.
Bu duruma gelmemizi sağlayan birkaç sebep vardır:
- Paraya düşkün siyasetçiler ve partiler için bağışları giderek önem kazanan şirketlerin lobi gücü;
- Piyasalarını biçimlendirip hâkimiyet kuracak kadar büyük olan şirketlerin, rekabet gücünün zayıflaması;
- Kamu ihaleleri sayesinde hükümetle özel ilişkiler sağlayan şirketlerin kamu düzeni üzerinde uyguladıkları güç;
- Kendi kurumsal sosyal sorumluluk gündemlerini tertipleyen teşebbüslerin elde ettiği ahlaki inisiyatif.

Demokratik siyaset ve serbest piyasaları zayıflatan bu süreçler çoğunlukla kaçınılmazdır ve her zaman kötü niyetli değildir. Dolayısıyla gelecek için umut, saf piyasa ekonomisine erişmek için bunları baskı altına almakta değil, aksine dev şirketleri siyasi tartışmaların ortasına çekmektedir.

“Colin Crouch; Keynes, Kalecki ve Shonfield’dan sonra modern kapitalizm üzerine en önemli siyasi iktisat çalışmasını üretti. Neoliberalizm ideolojisinin nasıl dev şirketlerin gücüyle birleşerek devlet yetkililerinin, siyasi partilerin, şirketçi düzenlemelerin ve kitlesel medyanın rollerini geri dönülemez bir biçimde değiştirdiğini yakalıyor. Bu esnada, günümüzün en aşikâr çelişkisini – niçin neoliberal siyasetin büyüme, refah ve eşitlik vaatlerini gerçekleştirmekteki başarısızlığı ortada olmasına rağmen seçmenlerden ve toplumdan gelen tepkinin bu kadar acınası ve etkisiz olduğunu – açıklamayı da başarıyor.”
- Philippe C. Schmitter, Avrupa Üniversitesi Enstitüsü

“Colin Crouch, büyük şirketlerde vücut bulan neoliberalizmin 2008 mali krizini ortaya çıkardığını ve buna rağmen, ne gariptir ki, nasıl geri kalan herkesin sırtından servet ve güç elde ettiğini gösteriyor. Merak uyandıran bir okuma.”
- Michael Mann, Kaliforniya Üniversitesi, Los Angeles