İnsan Hakları Evrensel Bildirisi ve Türkiye (1945-1948)

Tüm akademik yasami insan haklari ugruna mücadele ile geçmis; Bosna-Hersek Insan Haklari Mahkemesinde yedi yil boyunca Avrupa Konseyi tarafindan seçilen uluslararasi yargiçlar arasinda görev yapmis, Avrupa Insan Haklari Mahkemesi’nin etkinligini arttirmak için Avrupa Konseyi tarafindan seçilen 11 kisilik “Akil Kisiler Grubu” üyeliginde bulunmus Prof. Dr. Rona Aybay, bu kitabinda Insan Haklari Evrensel Bildirisi’ne iliskin çalismalarin nasil basladigini, son seklini alincaya kadar hangi asamalardan geçtigini belgelere dayanarak açikliyor. Bilindigi gibi Ikinci Dünya Savasi’nin sona erdigi 1945 yili ile Insan Haklari Evrensel Bildirisi’nin kabul edildigi 1948 yili arasinda dünyanin ekonomik, toplumsal ve siyasal yapisi yeniden biçimlenmeye baslamistir. Bu dönemdeki hizli gelismeler, Bati dünyasi ile Sovyetler Birligi arasinda ittifaklar biter bitmez baslayan Soguk Savas ortami, IHEB’nin Birlesmis Milletler’deki hazirlik sürecini de dogal olarak etkilemistir. Prof. Aybay, bu degerli çalismasinin ilk bölümünde, Soguk Savas ortaminin BM çalismalarina yansimalarini, genel kurulda Misir, Ekvador, Yugoslavya, Suriye ve Sovyetler Birligi adina yapilmis konusmalari ve maddelere iliskin kimi oylama sonuçlarini anlatiyor. Aybay’a göre özellikle Misir ve Suriye gibi Islâm devletlerinin, insan haklari konusunda kendi bakis açilariyla konusmalar yapmasinin yanisira, Türkiye temsilcisinin hiçbir BM oturumunda söz alip, konusmamasi ise Türkiye’nin bu çok önemli toplantilara “adeta seklen katildigini” ortaya koyuyor. Kitabin ikinci bölümünde ise savas sonrasi “sola kapali” çok partili döneme geçis süreciyle birlikte Türkiye’deki siyasal gelismeler ele aliniyor. Prof. Dr. Rona Aybay burada Demokrat Parti’nin kurulusunu, Sertellerin Tan Gazetesi ile matbaasinin tahribini, Maresal Fevzi Çakmak’in “Insan Haklari Dernegi” kurma girisimlerini, Ali Fuad Basgil’in “Insan Haklarini Müdafaa Cemiyeti” ile ABD donanmasina ait Missouri zirhlisinin Istanbul’u ziyaretini ve giderek Türkiye’nin nasil farkli bir dis politikaya yöneldigini inceliyor. Ayrica kitapta EK olarak, Insan Haklari Evrensel Bildirisi’nin üç degisik Türkçe çevirisi ile Ingilizce ve Fransizca metinleri de yeralmaktadir.