Diplomasi ve Sınır

Yüzyıllardır mevcut olan Türk-Ermeni ilişkileri, 1917 Rus ihtilalleriyle yeni bir safhaya girdi. Gürcü, Azeri ve Ermenilerin katılımıyla federatif bir yapı olan Güney Kafkasya'ya karşı alınan önemli bir diplomasi zaferiydi ve özellikle Rusya'nın yokluğu, azami ölçüde avantaja dönüştürülmüştü.Bu federatif yapı, sadece bir ay yaşadı ve sırasıyla Gürcistan, Azerbeycan ve Ermenistan devletleri kuruldu. Kafkasya'da Rusya'ya karşı sürekli gerileyen Türkiye, Batum Antlaşmalarıylabirlikte hem bu devletlere karşı, hem de Rusya'ya yönelik önemli bir diplomatik zafer daha elde ederek bu bölgedeki sınırını bir asır önceki Türk-Rus sınırına kadar ilerletebildi. Bu antlaşmalar sonrasında Türkiye ile Ermenistan arasında çözüme kavuşturulamayan bazı meseleler, Gümrü'de tekrar masaya yatırıldı. Bu çalışma 30 Mayıs 1918'de kurulan ilk Ermenistan Cumhuriyeti'nin Türkiye ile Gümrü'de gerçekliştirdiği müzakereleri, taraflar arasında imzalanan protokolleri ve bu dönem zarfındaki Türk-Ermeni ilişkilerini ele almaktadır. Bu gelişmeler, Türk ve Ermeni taraflarının devletler boyutundaki ilk münasebetleri olması açısından da büyük ehemmiyet taşımaktadır.