Dindar Modern İtaatkar

Son devir Osmanlı eğitim seferberliğinde 2. Abdülhamid’in saltanat yıllarının (1876-1909) hususî bir yeri vardır. Bu dönem merkezîleşme, İslâmlaşma, hilafet siyaseti, mevcut kurum ve yapıların yeniden düzenlenmesi, yeni kurum ve fikirlerin ortaya çıkması gibi gelişmelerin yanı sıra bütün bunlarla irtibatlı olarak kitlesel-modern eğitimin de yeniden planlanmasına ve devletin pek çok bölgesine yayılmasına sahne olmuştur.

Sultan Abdülhamid kendisine intikal eden mektep sistemini hem dindar, hem modern, hem de itaatkâr bir nesil yetiştirmek üzere dönüştürmeye çalışmış, modernleşme teşebbüslerinin ve yeni din-ahlâk anlayışlarının yerleştirilme siyasetlerinin temel aracı olarak kurgulamak istemişti.

Elinizdeki eser Sultan Abdülhamit’in şekillendirdiği mektepleşme siyasetini merkeze almakla birlikte bunun yanında, çevresinde şekillenen konulara da ışık tutuyor:

Siyasî merkezin ve eğitim bürokrasisinin mektep politikasındaki İslâm anlayışları nasıl bir manzara arz ediyordu?
Bu eğitim anlayışında “İslâmî değerler” ile “Batılı/modern değerler”in ağırlığı ve yaygınlığı nasıl olacak?

Cumhuriyet ideolojisinin İslâmî tasavvurlarının köklerini Hamidiye dönemi eğitim seferberliğinde bulmak mümkün mü?